Od początku tego roku wypalenie zawodowe uznawane jest za jednostkę chorobową na podstawie Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób WHO. Dla pracodawców oznacza to, że wraz ze zmianą klasyfikacji, lekarze mogą z tego względu wystawiać zwolnienia dla pracowników. Na zjawisko wypalenia zawodowego warto zwrócić szczególną uwagę także z innych powodów. Jest to coraz częściej spotykane zaburzenie, które, jak się okazuje, dotyka nie tylko profesjonalistów, ale również młodych ludzi bez bogatego doświadczenia zawodowego.
Pandemia koronawirusa tylko pogorszyła sytuację, negatywnie wpływając na dobrostan psychiczny wielu pracowników. Jak pokazują badania, 2020 rok był dla wielu z nas najbardziej stresującym rokiem w całym życiu zawodowym, dlatego tak istotne obecnie jest zadbanie o pracowników
Na wystąpienie wypalenia zawodowego wpływ ma wiele czynników. Bardzo duże znaczenie mają tutaj warunki pracy, atmosfera w biurze, zasady w firmie dotyczące czasu pracy, jej organizacji oraz wymagań ze strony przełożonych.
Czym jest wypalenie zawodowe, jak się objawia oraz w jaki sposób możemy mu zapobiegać?
Tego właśnie dowiesz się z artykułu.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe to w skrócie stan psychologiczny, stanowiący reakcję organizmu na przewlekły stres, który jest związany z pracą zawodową. Należy przy tym pamiętać, że wypalenie zawodowe nie jest chwilowym zjawiskiem, objawiającym się zmęczeniem pracą, lecz może się ono utrzymywać kilka miesięcy, a nawet lat.
Zdaniem badaczy zajmujących się tematem wypalenia zawodowego, dominujące znaczenie ma tutaj stres, wyczerpanie sił i przeciążenie organizmu. Najczęściej składa się na niego kilka faz o różnej dynamice. Choć wypalenie zawodowe nie zawsze przebiega zgodnie z nimi. Poszczególne etapy mogą pojawiać się w różnej kolejności, przenikać się nawzajem lub występować jednocześnie.
Jakie są etapy wypalenia zawodowego?
Wyczerpanie emocjonalne
W pierwszej fazie wypalenia zawodowego tracimy entuzjazm i radość z pracy na rzecz coraz większego zmęczenia i zniechęcenia. Jest to najczęściej wynikiem stresujących warunków naszej pracy lub inwestowaniem zbyt dużych pokładów energii w realizację zadań. Wyczerpują się nasze zasoby emocjonalne, a w ich miejscu pojawiają się pesymizm, napięcie, zmiany nastrojów, drażliwość i rosnąca frustracja. Pracownicy stają się na tym etapie bardziej podatni na konflikty i z większą niechęcią przyjmują krytykę i niepowodzenia.
Dystans i cynizm
Wraz z postępem syndromu wypalenia zawodowego pojawiają się cynizm i zdystansowanie. Drugi etap, nazywany interpersonalnym, charakteryzuje się włączeniem przez pracownika mechanizmu obronnego, który prowadzi do psychicznego dystansowania się od innych osób (głównie współpracowników). Nasze relacje stają się powierzchowne, sformalizowane, często pełne złośliwości i obwiniania innych. Spotyka się to często ze zdumieniem członków zespołu, szczególnie, jeśli wypalenie dotyka pracownika pierwotnie życzliwego i pomocnego. Niestety, postępujący proces wypalenia zawodowego skutkuje coraz większą niechęcią, znużeniem i wyczerpaniem.
Poczucie braku kompetencji i osiągnięć
Im dłużej zmagamy się z tym zaburzeniem, tym mniej wierzymy w siebie. Podejmowane obowiązki zawodowe wymagają od nas już bardzo dużego wysiłku, czemu towarzyszy wszechogarniające uczucie zmęczenia i apatii. Ostatni etap wypalenia zawodowego dotyka odczuć poznawczych. Czujemy się mało wartościowi, brak nam poczucia sprawczości i skuteczności. Zaczynamy wątpić we własne kompetencje, osiągnięcia, doświadczenia. Stopniowo tracimy zdolność do radzenia sobie z problemami i chronicznym napięciem. Często dążymy do izolacji. Jednym słowem – mamy dość. Śpimy coraz gorzej, sięgamy po używki, a mimo to czujemy coraz większą złość i rozgoryczenie.
Co bardzo niebezpieczne, takie zachowania mogą się nasilać, prowadząc do trwałych zmian cech osobowości. Przyczyniają się do wielu konfliktów, pogorszenia relacji z innymi, a także wpływają negatywnie na jakość życia.
Objawy i skutki wypalenia zawodowego
Do najczęstszych objawów wypalenia zawodowego możemy zaliczyć:
- ciągłe zmęczenie pracą, brak energii,
- spadek zaangażowania w czynności zawodowe,
- obniżone poczucie własnych kompetencji i skuteczności,
- strach przed pójściem do pracy,
- apatię,
- zaburzenia snu,
- problemy z koncentracją,
- obniżenie odporności.
Wypalenie zawodowe przynosi wiele negatywnych skutków, które dotykają nie tylko osobę, która ich doświadcza, ale także pracodawcę.
Syndrom bardzo często prowadzi do konfliktów w zespołach, spadku produktywności, większej liczby popełnianych błędów, częstych nieobecności, a finalnie nawet rezygnacji z pracy.
Kogo dotyka wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego. Nie ma znaczenia, jakie stanowisko zajmujesz, ani na jakim szczeblu hierarchii się znajdujesz. Co ciekawe, jak pokazują ostatnie badania, nie ma również znaczenia jak długo pracujesz w zawodzie i w jakim jesteś wieku. Jak się okazuje, osoby młode, z mniejszym doświadczeniem zawodowym częściej zmagają się z tym problemem. Można jednak wyróżnić kilka cech osobowości oraz środowiska pracy, które sprzyjają występowaniu tego zjawiska.
Zaburzenie częściej dotyka osoby, których praca wymaga kontaktu z innymi np. handlowców, pracowników działów obsługi klienta oraz kierowników. Bardziej narażeni są także pracownicy ochrony zdrowia, pracownicy socjalni lub nauczyciele. Nie bez znaczenia jest stresujące miejsce pracy, wymagające od pracownika konieczności szybkiego podejmowania trudnych decyzji, brak wsparcia, osamotnienie, konflikty. Wystąpieniu wypalenia zawodowego sprzyjają: skłonność do nadmiernego skupienia na pracy, stawianie sobie nierealistycznych celów, wysoki poziom perfekcjonizmu, skłonność do pracoholizmu, słabsza odporność psychiczna.
Jednym z czynników wpływających na liczbę pracowników dotkniętych zaburzeniem, wydaje się być pandemia koronawirusa oraz związany z nią lockdown. Jak wynika z raportu „Wellbeing mentalny pracowników w Polsce”, 75% badanych pracowników doświadczyła w 2020 roku wypalenia zawodowego o różnym stopniu nasilenia. 60% respondentów przyznało, że czują się zestresowani, z czego 11% odczuwa silny stres. Jeden na pięciu badanych ocenia swoją kondycję mentalną jako słabą lub bardzo słabą. W efekcie, w pierwszym roku pandemii zaświadczenia lekarskie wywołane zaburzeniami psychicznymi i zaburzeniami zachowania stanowiły 10,8 % wszystkich dni absencji pracowników. W raporcie przywoływane są dane ZUS, według których w 2020 roku zarejestrowano 1,5 mln zaświadczeń lekarskich na łączną liczbę 27,7 mln dni absencji chorobowej. 385,8 tys. stanowiły zaświadczenia z powodu depresji na łączną liczbę 7,8 mln dni. To o 25,3 % więcej w porównaniu z danymi z roku poprzedniego.
Jak wspierać pracowników w walce z wypaleniem zawodowym?
Sposób radzenia sobie z wypaleniem zawodowym zależy w dużej mierze od etapu jego rozwoju oraz przyczyn wystąpienia. Pracownicy dotknięci tym syndromem nie powinni bagatelizować objawów, ani próbować samemu pozbyć się problemu. Jeżeli dłuższy odpoczynek nie wystarczy, koniecznie powinniśmy skorzystać z pomocy psychologa lub psychoterapeuty. Szczególnie, że objawy wypalenia zawodowego często mogą być mylone z symptomami depresji lub innych zaburzeń.
Jako pracodawcy dbający o well-being naszych pracowników, powinniśmy zapewnić im możliwość skorzystania z profesjonalnej pomocy. Jednak, lepiej zapobiegać, niż leczyć! Zanim zauważysz u siebie lub u pracowników Twojej firmy objawy wypalenia zawodowego, zadbaj o dobrostan psychiczny, utrzymanie właściwej równowagi między życiem prywatnym i zawodowym oraz odpowiednie zaplanowanie pracy tak, aby cały czas sprawiała Ci satysfakcję.
- Pozwól sobie i swoim pracownikom na chwilę relaksu (także w godzinach pracy). Możesz zorganizować wyjazdy i spotkania integracyjne dla chętnych, wprowadzić sekcję sportową lub wyznaczyć jasne zasady współpracy, dedykując określony czas na pracę i czas na odpoczynek.
- Zachęcaj pracowników do prowadzenia zdrowego trybu życia – edukuj współpracowników w tym zakresie, informuj o zaletach dłuższego snu, oferuj zdrowe przekąski w biurze i motywuj do aktywności fizycznej np. poprzez prowadzone zajęcia fitness w przerwach w pracy.
- W pracy własnej i swoich pracowników ustalaj realistyczne, możliwe do osiągnięcia cele, unikaj silnej presji.
- Prowadź w firmie warsztaty z technik radzenia sobie ze stresem oraz dbania o zachowanie spokoju wewnętrznego i umiejętności stawiania granic.
- Oferuj pracownikom rozwój zawodowy – pozwól im rozwijać skrzydła poprzez podejmowanie nowych wyzwań w miłej, wspierającej atmosferze.
Szukasz wykwalifikowanych specjalistów IT, którzy chcą dołączyć do Twojej firmy? Skontaktuj się z nami – przykładamy dużą wagę do well-being kandydatów zaangażowanych w proces rekrutacji.